To je Balkan

Tęskniliśmy. Za pogodą, językiem, swobodą bycia i chaosem, który z niej wynika, za wiejską architekturą, ludźmi, którzy zapraszają do domów na rakije i obiad - pyszne polneti piperki czyli nadziewane mięsem papryki, za miejscami ze wspomnień, które dla nas są pełne emocji. Wiedzieliśmy, że po tylu latach trochę to będzie powrót, a trochę odkrywanie na nowo, bo przecież tyle się zmieniło.

Zmieniło się? Droga tak samo pusta wije się nad jeziorem Prespa by doprowadzić nas do zagubionego z dala od głównych szlaków Kurbinowa. Tradycyjne wiejskie domy, psy, koty i gospodarze na swych podwórkach zajęci przerzucaniem siana. Czyli zupełnie jak dawniej - nieciekawa, zagloniona muszelka, a w niej - drogocenna perła. Zmierzamy prosto do perły - położonej trzy kilometry za wioską cerkwi z freskami z XII w., myśląc, że coś tu się zmieniło i ktoś zabytku pilnuje... Jednak nie - nadal klucze dzierży niejaki Mitko z trzeciego domu na prawo od centrum wioski i chętnie nam je przekazuje.

 

Jaszczurki rozbiegają się spod naszych nóg gdy wchodzimy po schodach wiodących do cerkwi, Pita otwiera stare drzwi i nagle wszystko się zmienia. Z gorącego, słonecznego poranka wpadamy w półmrok i chłód mówiących murów cerkwi. Mówią obrazami. Z płaskich przestrzeni patrzy na nas cały wszechświat i pełnia historii zbawienia. Święci, aniołowie, biblijni Patriarchowie, Chrystus Pantokrator i Maryja.

Patrzą tak samo od wieków. No może teraz muszą się nieco bardziej natrudzić by nas dostrzec zza belek rusztowania - cerkiew jest remontowana.

Patrzą więc na nas lub niektórzy tylko trwają w obecności, bo niegdyś jakaś muzułmańska ręka wydłubała im oczy by uśmiercić ten kontakt Boga z człowiekiem poprzez bluźnierczy wszak, niewierny wizerunek. Jakaż lekcja historii, kultury i religii dla naszych dzieci, zawarta w tym jednym akcie wandalizmu sprzed wieków!
Rusztowanie to błogosławieństwo - choć w dalszej perspektywie wiele zasłania, w bliższej pozwala nam wejść na wyższy poziom obcowania z wizerunkami. Dosłownie, ale przede wszystkim w przenośni. Wspinamy się na belki, by z bliska zachwycić się słynnym aniołem, którego wizerunek jest na macedońskim banknocie, by spojrzeć Chrystusowi prosto w oczy. Te same oczy od czasów fajumskich portretów trumiennych.

 

 

***

"Oblicze jest najważniejsze, dlatego piszemy je na końcu. To staramy się przenieść wiernie, niezmienne, bo to prawda objawiona, choć każdy ikonopisarz coś z siebie też przekazuje w ikonie". - tłumaczyła mi młoda mniszka, wskazując na rozstawione w pracowni żeńskiego monasteru przygotowane deski z lekkim szkicem, pokryte złotem, postaci ubrane, lecz jeszcze bez twarzy i gotowe wizerunki. Z każdej skończonej ikony spoglądały na mnie te oczy.

 
 

***

Pora jechać dalej. Choć chyba lokalny żółw uważa inaczej i bezczelnie zachodzi nam drogę. Musimy zorganizować akcję ratunkową, bo przecież jakiś zabłąkany traktor, na tej uczęszczanej raz dziennie drodze, na pewno go przejedzie. Dzieciakom trudno rozstać się z tym niespotykanym zjawiskiem - żółwiem na wolności, jednak tam czeka na nas przecież plaża, to każdego przekona!

 

Plaża na końcu Macedonii, dalej już tylko Grecja, a tu w małej miejscowości o zawadiackiej nazwie Dupeni, jest Dupeni beach. Pusta. Choć oferuje widoki jak cudowne armeńskie jezioro Sewan, jest pusta i cała dla nas. W błękitnych wodach jeziora Prespa odbijają się góry. Albańskie szczyty. Tu nad jeziorem Prespa spotykają się trzy kraje, choć niegdyś, w czasach, które pamiętają kurbinowskie freski, tereny te były jednością w państwie cara Samoila. 

Dziś mogłyby kusić turystów, którzy tłoczą się niedaleko - w Ochrydzie, nad innym jeziorem, piękne widoki zostawiając nam i dzieciom, które doceniły fale jeziora Prespa. Cóż że lodowate? Już spodnie, sukienki i majtki mokre, zamki z piasku w budowie, badyle biją wodę, a kamienie nurkują gdzieś daleko. Lato w środku wiosny.

Kręta droga między jeziorami, wijąca się na przełęcz w parku narodowym Galicica kusiła nas od zawsze. Te ponętne zakręty wróżyły widoki i przygodę. Cóż jednak mogliśmy począć jako studenci, jeżdżący tylko stopem? Złapać go na takiej drodze, w wyludnionej Macedonii 15 lat temu graniczyło z cudem, więc droga pozostała dla nas dziewicza, aż do dziś, gdy dorobiliśmy się vana i dzieci. Tak zaopatrzeni mogliśmy wreszcie do niej wrócić. Nie zawiodła nas. Najpierw otwiera widok na całe jezioro Prespańskie  - aż po jego greckie brzegi, potem kręcąc nami raz w prawo, raz w lewo, doprowadza na przełącz, gdzie uderza silnym wiatrem. Choć godzinę temu grzaliśmy się na plaży, teraz musimy wyciągać kurtki, a część grupy organizuje krótką wycieczkę na macanie śniegu, który zalega na zboczu. Wiatr nawiewa na nas chmury, drugie z naszych jezior - Ochrydzkie pozostaje ukryte - tylko słaby zarys wody widać przez mgłę, gdzieś daleko w dole. A tutaj chłód, opary i kamienne zbocze.

***

Nic nie widać. Wejść było łatwo, jeszcze za jasności, a teraz, gdy zapada zmrok, znaki szlaku wymalowane na kamieniach znikają. Szybko opuszczamy zbocze Pelisteru, byle prędzej dotrzeć do schroniska Kopanki. Chyba widzimy jego światła, więc porzucamy daremne poszukiwania oznaczeń i najprostszą drogą trawersujemy zbocze. Byle schronić się tam przed chłodem. Nic z tego. Chłód czeka na nas także w schronisku, a noc upłynie na daremnych próbach ogrzania się pod jednym kocem.

 
 

***

Nareszcie trochę Europy. Nareszcie jakieś zmiany! Kompleks klasztorny założony w X w. przez św. Nauma - ucznia świętych Cyryla i Metodego doczekał się parkingu i ładnie zagospodarowanej promenadki nad jeziorem Ochrydzkim. Przewidziano też miejsce na stragany z pamiątkami, co dobitnie świadczy, że jakiś ruch turystyczny tu istnieje. Rzeczywiście - są i autokary i inni zwiedzający - pierwszy raz tego dnia. To co najważniejsze, pozostało jednak niezmienne - kojący widok na jezioro, ceglany budynek cerkwi i tutejsi nieoficjalni gospodarze - dumne pawie przechadzające się majestatycznie obok świątyni. Pysznią się upierzeniem przed turystami, w tym naszymi zachwyconymi dziećmi.

 

Pawie od lat są strażnikami tego miejsca, spoglądają obojętnie jak rzesze wiernych wstępują w mrok cerkwi by nawiedzić grób św. Nauma. I my wchodzimy. Znów to poczucie przeniesienia w inny świat - malowane ściany, świece ciepłym światłem otulające złoty ikonostas, ciche modlitwy i śpiew w starocerkiewnym. Na grobie świętego leży jakiś chłopak. Głową mocno przywarł do płyty nagrobnej.
- Słyszałeś? - pyta go matka gdy się podnosi.
- Słyszałem! - pada dumna i radosna odpowiedź.
Tu bije serce świętego. I wierni chcą je usłyszeć. Chcą poczuć, niemal dotknąć tę obecność świętego, spojrzeć w jego oblicze, pogładzić, pocałować, przytulić; w ikonie czy w grobie. Wiara bardzo sensualna. Siadam na chwilę w krużgankach cerkwi i z radością o tym dumam. Dobrze że to się nie zmieniło.

 

***

Siadamy w krużganku cerkwi nad stołami, gdzie wszystko już czeka na główne danie - bulgoczącą w wielkim garze czorbę z jagnięciny. Owieczki lądowały w zupie po kolei - część straciła życie jeszcze w wiosce, gdzie widok ich śmierci bardziej chyba zszokował grupę dorosłych studentów, niż małe dzieci, które z niewielkimi objawami odrazy obserwowały podrzynanie gardła - jak rutynową czynność. Kolejne jagnięta ginęły i były odzierane ze skóry już pod cerkwią, a teraz ich z grubsza rozdrobnione ciała pływały w dymiących przed nami talerzach. Trudno nam przełknąć kawały mięsa z tłuszczem, kośćmi i chrząstkami, ale podstawowe zasady pracy etnografa mówią między innymi, że serwowany w terenie poczęstunek trzeba choć spróbować, więc zmuszam się do zjedzenia kilku łyżek palącej ostrością papryczek cieczy. W gorszej sytuacji są obecni wśród nas wegetarianie. Znajdują się jednak i amatorzy (w tym mój obecny mąż) tego najważniejszego posiłku - ofiary Kurbanu w dzień św. Jerzego.

Rule maker

 

6b, 6c, a może i coś więcej? Jakieś fajne wstawki? Banieczki? Naoglądaliśmy się pięknych zdjęć i filmików z prilepskich baldów, więc spragnieni wspinania rano drugiego dnia podróży budziliśmy się w serbskim Niszu, a o 16.00 macaliśmy już pierwsze macedońskie głazy.  I już od tego pierwszego dotknięcia skóra-skała stało się jasne kto tutaj ustala zasady. Mała podpowiedź - nie my. Twardo, ostro, wysoko. Wieczorny rekonesans przetasował priorytety. Więc jutro z przewodnikiem baldowym zarysujemy plan na nowo...

 

 
Z przewodnikiem, ha ha. Zapomnieliśmy chyba, że to Bałkany. Kto był ten wie. Jedyny kiosk, który miał go sprzedawać okazał się być zamknięty. Od pół roku. Oczywiście zero info o tym na stronie słoweńskiego wydawcy. Rzeczywistość bałkańska upominała się o dostosowanie do swoich zasad, które stanowią, że jak masz problem, pomoże ci w nim drugi człowiek, wystarczy się przełamać, pointegrować, poprosić, wpaść na kawę. Tak też zrobiliśmy, skrzętnie wykorzystując cudowne zrządzanie losu, że u naszych gospodarzy zamieszkali jedyni oprócz nas obecni w Prilepie przyjezdni wspinacze - grupa Słoweńców. Krótka wizyta, miłe boulderowe pogaduszki i już po godzinie zaopatrzeni w fotograficzną kopię przewodnika mogliśmy eksplorować rejon Baba Low.

 

Ambicje tego dnia wzięły jeszcze górę nad rozsądkiem. Jeszcze tliła się w nas nadzieja, że pokonamy te szóstkowe linie, które tak pięknie rysują się na skale, odnajdziemy na nich odpowiednie stopnie, zaginające klameczki, jeszcze ufaliśmy, że te piątki to tylko na rozgrzewkę albo dla dzieci, a nas czeka walka o chwalebne 6c. Cóż, nadzieję zgniotła ostra skała, a ufność rozpłynęła się po śliskiej powierzchni rzekomych stopni. Co nam pozostało? Frustracja i wkurzenie, które zbiorowo czuliśmy? Nie! Spuszczenie z tonu i przypomnienie po co właściwie się wspinamy! Wszak dla przyjemności, a nie cyfry! Mając to na uwadze następne miejscówki wybraliśmy tak, by wspinać się dużo, ale po łatwych baldach.
 
 

Rejon Baza spełnił te oczekiwania. Dużo łatwiejszych, zróżnicowanych piątkowych dróg na kamieniach rozrzuconych tuż obok siebie, kilka szóstek na wypadek gdybyśmy jednak chcieli się z nimi zmierzyć i malowniczo przytulone do siebie dwa głazy, pod którymi rozłożyliśmy swój obóz z widokiem na dolinę Prilepu. Pod jednym z głazów dzieci odnalazły małą wnękę idealną na ich kryjówkę. Tam to Franek rozłożył się z książką gotów spędzić tak najbliższe kilka godzin. My zaś leniwie rozpracowywaliśmy kolejne baldy. Dużo w tym było zabawy, opracowywania własnych pomysłów i wariantów czy wspólnego rozkminiania jak dany bald ma pokonać ktoś o wzroście 115cm ;) Przełamaliśmy się też i po kilku wstawkach pokonaliśmy (dorośli) Kapitana Torpeda (6a). Piękny dzień boulderowy!
 
 

Wiedzieliśmy już na co stawiać i co nas kręci w tym rejonie - jego ogromna zaleta, czyli dziewiczość! Te wszystkie "wolne" głazy, które aż prosiły się o wytyczenie nowych linii i pustki wśród skał. Jedynie "nasi" Słoweńcy zmagali się tu z okrutnym granitem. Kolejny dzień wspinaczkowy poświęciliśmy więc na zabawę na skalnym placu zabaw - kilka łatwych klasyków rejonu ("D'ga") i mnóstwo własnych projektów, które wymyślali wszyscy - Róża nawet dla Niny znalazła wymagającą, ale realną propozycję. Kres naszych zmagań wyznaczył jak zwykle - nie brak zapału, a ból skóry, która w prilepskiej skale ulega szybkiej dewastacji.
 
 

Prawda to więc, że granit tu bezlitosny, prawda że czasem skała kruszy się w rękach, albo jest tak zarośnięta mchem, że bez drucianej szczoty nic nie zdziałasz.  Prawda w końcu, że dostaliśmy porządnie w kość i nie zrealizowaliśmy żadnego z naszych boulderowych marzeń (o cyfrze). Czy warto się było tam pchać? Hm...

Przecież jest jeszcze ta droga pod skały, na której obsrane krowy uparcie zastawiają przejazd aż dziadek - pasterz solidnym kijem nie zgoni ich na bok, te owce, które stadami przebiegają zbocza pod nami, zostawiając co prawda pod niektórymi gazami po sobie pamiątki, ale za to jak malownicze na tle Prilepu rozbłyskającego właśnie wieczornym światłami. Są te domy tradycyjne z czerwonymi dachami i rusztowaniami do suszenia tytoniu, ten meczet w starym centrum - wypalona ruina, pozbawiona dawnej, pamiętanej przez nas wyniosłości, a świadcząca dobitnie, żeśmy w kotle bałkańskim i wiele się tu zadziało między ludźmi gdy nas nie było. Jest pyszna szopska sałatka w odświeżonym centrum i burki, ach! burki na śniadanie! I język macedoński, uliczny chaos, romski bałagan, tavce gravce, żółwie i jaszczurki. Jest monastyr Treskavec, co prawda w remoncie i rozbudowie, ale z cerkwią nie ruszoną, mroczną, zapisaną freskami, ikonami, tak samo zanurzoną w dymie świec i modlitewnej zadumie. Monaster na szczycie zbocza, do którego wtedy wędrowaliśmy szlakiem pielgrzymim wśród rozrzuconych głazów, nieświadomi, że kiedyś spojrzymy na nie innym okiem. Było warto. Nie tylko dla wspinania, a dla tego wszystkiego budzącego poruszenie naszych serc ;)

Suma wszystkich strachów

Tego doświadczenia podróżniczego jeszcze nie mieliśmy. Przemierzaliśmy przecież świat na grzbiecie słonia czy wielbłąda, dnie i noce spędzaliśmy w dalekobieżnych autobusach i pociągach, rok temu pierwszy raz podziwialiśmy Azję z siodełka skutera, o rowerach, kajakach, statkach, tuk-tukach nie wspominając. Na naszym koncie czegoś jednak brakowało. Czegoś bardzo zresztą typowego dla europejskiej podróżującej rodziny. Przejechania samochodem na (prawie) drugi kraniec kontynentu.

Przed taką podróżą długo wstrzymywały nas wizje płaczących i kłócących się dzieci, rozbitego samochodu w jakimś rowie, zepsutego samochodu u jakiegoś mechanika, czy wreszcie ukradzionego samochodu nie wiadomo gdzie. Mnóstwo różnych strachów. Jadąc do Macedonii nie mieliśmy wyboru. Crashpadów nie przewieziemy przecież samolotem, a inne połączenia to strata cennego długo-weekendowego czasu. Pozostał tylko samochód. Pozostało idealne zaplanowanie drogi - postojów i noclegu, by bez strachu przejechać dystans 1800 kilometrów w jedną stronę. Pozostało zakupienie winiet i przygotowanie odpowiednich sum w różnych walutach na opłaty drogowe i benzynę. Pozostało wierzyć, że wszystko pójdzie zgodnie z planem i katastroficzne wizje nie opuszczą naszych głów. 

Błyska. Zaczyna padać. Jest ciemna noc, a serbska autostrada pełna dziur. Czy droga się polepszy? Czy deszcz się skończy? Czy nie zaśniemy za kółkiem? Czy nawigacja w trybie offline doprowadzi nas do noclegu? Czy otworzą nam tam drzwi? Takie pytania zadawaliśmy sobie po przekroczeniu granicy węgiersko-serbskiej. Pytania te nie zaniepokoiły dzieci, spały już przecież,  zmęczone trzygodzinnym czekaniem na przejściu granicznym w Horgosz, wdychaniem spalin, pchaniem samochodu, nudzeniem się. Nas niepokoiły, pomimo ciągłych zapytań “nie śpisz? “, pomimo kilku energetyków, pomimo trzymania powiek na zapałki. A zapomniałem do tej pory wspomnieć, że nie znosimy jeździć po ciemku. Ja się tego panicznie boję. Tak jak krętych dróg i podjazdów. A wszystkiego tego doświadczyliśmy podczas czterogodzinnej jazdy przez uśpioną Serbię. Na szczęście sen naszych gospodarzy z Niszu był dość płytki, więc o drugiej w nocy obudziło ich nasze rozpaczliwe walenie w drzwi.

Następnego dnia nie udało się nam wstać skoro świt. Ale za to bez większych przygód (dzieci nadal w spokoju znosiły postoje raz na trzy-cztery godziny, nie kłóciły się, powtarzały macedońskie zwroty) mknęliśmy wśród pięknych, zielonych gór południowo-serbskich, bardziej żółtych, a miejscami nawet ośnieżonych macedońskich, ciesząc się przetrwaniem nocy, która wywołała nasze (prawie) wszystkie strachy związane z jazdą samochodem w dalekie strony.

Kobiecy wyjazd

Kobiecy? A więc może zakupy w Mediolanie? Nie? SPA dr Irena Eris? Hmm... Też nie... Ale już blisko. Nawet lepiej. SPA w sercu czeskich gór Stołowych i trening gwiazd Hollywoodzkich pod okiem prywatnych coachów. A co! Na bogato.

Dzień pierwszy postanowiliśmy poświęcić w całości na zachwalany ze względu na różnorodne walory trening gwiazd Hollywood'u. Nasza liderka - Ania poprowadziła nas do owego raju w "świętym lesie". A tam? Czego dusza zapragnie - trening odporności psychicznej na pochyłej płycie, peeling mineralny dłoni na bazie opiłków piaskowca szarego, liftingująco-modelujący trening mięśni nóg na przewieszonym głazie...

Dziewczyny zdecydowały się na przedłużona sesję peelingu oraz masażu barków i ramion. Przykleiły się w tym celu do jednego, niezbyt wysokiego głazu, gdzie w pajęczynie rys, dziurek, klam, półek i stopni odnalazły w końcu swoją własną ceremonię modelującą. I z satysfakcją ją zrealizowały, zyskując prawo do tytułu gwiazd Hollywood.

Ja postawiłam raczej na trening mentalny, dlatego przełamawszy swe psychiczne bariery zatopowałam połóg, a następnie uczyłam się pokory od cichych i niepokonanych piaskowców machovskich.

Atrakcje następnego dnia zdeterminowała aura. Sprzyjała technikom aktywnego rozluźnienia i terapii nawilżająco-odmładzającej w powiewie czystego górskiego powietrza z mgiełką wilgoci.

Szlak zdrowia zaprowadził nas na Szczeliniec, gdzie w dziewczynach odezwał się duch poszukiwaczy przygód, znany już z ostatniej wizyty całą rodziną w Błędnych Skałach. I tym razem labirynt głazów i ciasnych przejść nie zawiódł ich oczekiwań. Póki kluczyłyśmy w tych zakątkach, przeciskałyśmy się między skałami by dotrzeć do "diabelskiej kuchni" i wyszukiwałyśmy ringów znaczących drogi wspinaczkowe na ścianie Szczelińca, duch w narodzie nie ginął. Dopiero podczas przydługiego zejścia do bazy Łucję ogarnął standardowy foch, który jednak nie zniszczył pozostałej części ekipy przyjemności z wyprawy. 

 

 

 Wieczorem wyszło słońce. Pokolorowało nam tak pięknie Szczeliniec i malownicze bele siana na pobliskim polu, że tam właśnie wybiegliśmy by w radosnych wygłupach popracować nad budowaniem masy mięśniowej. Ile osób trzeba by wepchać taką belę pod górę? Łatwo nie było.

Ostatniego dnia ostrzyłyśmy sobie pazury na modelowanie sylwetki z efektem FLESH. Niestety nagłe oderwanie chmury przerwało te ambitne plany. Jedynym usatysfakcjonowanym tego dnia był nasz prywatny coach Marek, który przed deszczem na "Autostopem do Bellinzony" skutecznie energizował sobie mięśnie prawego uda i łydki.

 

P.S. nowomowa zaczerpnięta z autentycznych opisów zabiegów SPA.